37-Milletlerarası Gözlemci Heyet Hatay'da

Türkiye ile Fransa arasında İskenderun Sancağı konusunda varılan prensip anlaşması gereğince Milletler Cemiyeti İskenderun Sancağında bir oylama yaparak halkın oyuna başvurmaya karar vermişti. Oylamayı gerçekleştirmek için Milletler Cemiyetince Türkiye ve Fransa’nın dışında tarafsız devlet uyruklu görevlilerden bir heyet seçilerek Antakya’ya gönderildi. Müşahit (gözlemci) Heyet adı verilen görevliler arasında İngiliz, Alman, Amerikan, Yunan, Yugoslav, Danimarka, Norveç ve diğer tarafsız devletlerin temsilcileri vardı.³²

Heyet Antakya’da Turizm Oteline (şimdiki Özel Ata Lisesi) yerleşerek oylama için gerekli hazırlıklara başladı. Fransızların ve Usbecilerin tedhiş ve baskısı gırla gidiyordu. Biz gözlemci heyetle hemen her gün temas ediyor, Hatay’da Türklere yapılan baskı ve tehdiş hareketlerini gazetede yayınlayarak heyetin dikkatini çekmeye çalışıyorduk. Ancak bizim “Yenigün”deki yayınlarımız kuşkusuz Türkçe idi. Heyet üyeleri de Türkçe bilmediği için Türklere yapılan baskı ve tehdişten haberdar olamıyordu. Heyet üyeleri bu durum karşısında şikayetlerimizin Fransızca ifade edilmesini önerdiler. Biz de sesimizi Gözlemci Heyete daha iyi duyurabilmek için maddi özverilerde bulunarak Halep’ten Fransızca bilen müretttipler getirttik. Fransız alfabesine uygun huru-fat sağladık ve “Yenigün”ün bir sayfasını Fransızca yayınlamaya, gazeteleri de günü gününe heyete göndermeye başladık.³³

Gözlemci Heyete Antakya’da Türklüğün varlığını kanıtlamak için Hatay tarihinde eşi görülmemiş, belki de görülmeyecek görkemli bir miting düzenlenmesine karar verildi. Miting tarihi 12 Ocak 1937 olarak belirlenmişti. Mitingin yapılığı gün, ben görevli olarak Kilis’te bulunuyordum. O gün lise alanında toplanan 30 bini aşkın kadın-erkek her yaşta insanlardan oluşan muazzam kalabalık, Rezidansın (Hükümet Konağı) önünden “İstiklal istiyoruz..” diye bağırarak geçmiş, binlerce Antakyalı heyecan içinde yeri göğü inletmişti.³⁴

Mitinge katılan ve izleyenlerden öğrendiğime göre bu görkemli gösteri heyet üzerinde çok etkili olmuş, Hatay Türklüğünün azameti bu mitingle bütün dünyanın gözleri önüne serilmişti.


³² İskenderun Sancağı’nda yapılan ve plebisit olarak adlandırılan işlemler, yapılacak seçimlere esas olacak nüfusu ve bu nüfus içinde yer alan cemaatlerin seçmen sayılarını tespit amacıyla yapılan sayım ve yazım çalışmasıydı. Heyet, 1 Ocak 1937’de Antakya’ya gelmiştir.

³³ 3 Mayıs 1938’den itibaren gazetenin 4. sayfası Fransızca yayınlanmaya başladı. Bu uygulama 23 Haziran 1938’de sona ermiştir. Hatay Basın Tarihi, s. 78

³⁴ 60.000 ya da yabancı radyoların haberlerine göre 80.000 kişinin katıldığı bu miting hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Mehmet Tekin “İşgal Yıllarında Hatay Mitingleri” Hatay’da Eğitim ve Kültür, s. 46-54, Hatay Basın Tarihi, s. 174-175